 |
Taraxacum officinale L. Paardenbloem N/P |
De Paardenbloem (Taraxacum officinale)
behoort tot de familie van de Composieten (de Samengesteldbloemigen). De
soort komt van oorsprong voor in Afrika, Azië, Europa;
de mens
verspreidde haar de gehele aarde over vanwege de bijzondere medische
eigenschappen.
Ook bij ons is de plant inheems en komt algemeen
voor.
Op een diepe penwortel groeit een rozet met veervormig getande
bladeren; daaruit komt een kale holle bloeisteel te voorschijn, waarop
het hoofdje verschijnt, ingeplant met honderden gele lintbloemen.
Bloeiende paardenbloemen kun je het hele seizoen aantreffen; In april is
de voornaamste bloei en tref je uitgebreide, goudgeel gekleurde populaties aan.
Bij regen, koude en duisternis sluiten de bloemen. Na de bloei vormt
zich het zaad en de vruchtpluis (de pappus) waarmee de zaden op de wind
worden verspreid. De bloem gaat, als de zon schijnt,
al vroeg open; de hoogste pollen- en nectarproductie heeft zij rond 9
uur; dit is ook de tijd, dat zij de meeste honingbijen aantrekt; de
andere insectensoorten zijn minder klokgevoelig..
Soortvorming: De Paardenbloem
heeft als bijzonderheid, dat er in het vruchtbeginsel vruchtvorming kan
plaatsvinden zonder inbreng van het mannelijk bestanddeel: vooral
op het noordelijk halfrond blijkt het pollen vaak steriel te zijn. Hierdoor ontstaan er hele kolonies planten die in feite klonen van
dezelfde moederplant zijn. In zo'n populatie van gelijksoortige planten
ontstaan mutaties, kleine veranderingen in het oorspronkelijke genoom.
Plantkundigen brengen deze varianten in kaart en komen zo tot een
beschrijving van vele minisoorten; alleen al in ons land kent de
Taraxacum officinale 250 minisoorten; over het hele leefgebied
zijn het er meer dan 1000; een mooie uitdaging voor plantkundigen, waar wij ons
niet mee bezig hoeven te houden.
Naamgeving:
Taraxacum is de officiële naam van de
Paardenbloem. Als zovele plantnamen komt het woord uit het Oudgrieks
en betekent daar: “medicijn tegen darmstoornissen” -- De arts
Hippocrates gebruikt het woord taraxis voor darmstoornis b.v.
in zijn boek "peri chumoon" (over sappen) -- de toevoeging
akon betekent medicijn - afgeleid van akeomai genezen -.
De tweede naam “Officinale” betekent “bij de apotheek in gebruik”
--latijn: officina = werkplaats; in medische context is dat de apotheek--.
De toevoeging onderschrijft de medische betekenis van de plant. De plant
bevat de bitterstof taraxine, gebruikt ter bestrijding van kwalen aan
het spijsverteringkanaal, maag, darm, lever en nieren.
(Over de naamgeving is al heel vroeg verwarring ontstaan: Een
Arabisch medicijnboek uit de 9e eeuw maakt melding van de plant
tharakhchakon, een chichorei-achtige plant met geel/blauwe bloemen
die werd aangewend tegen oogkwalen. Een griekse vertaling uit het
jaar 1000 verbastert de naam tot Taraxacon; in een boek uit 1170
wordt dit weer naar het latijn vertaald tot Taraxacum. Zo meldt o.a.
Oudemans in zijn "Flora van Nederland"
dat "taraxacis een oogziekte is en akeomai grieks voor genezen. En zo
kan het gebeuren dat er een nieuw geneesmiddel tegen oogziekte is
geboren: taraxacum: de paardenbloem.)
